Om samskriving som digital literacy

Samfunnet vårt blir i stadig større grad digitalisert. Funksjonar som før vart utførte av menneske, har blitt erstatta av digitale tenester, t.d. banktenester. Informasjon og kunnskap som før var tilgjengeleg berre for nokre få, ligg no opent for alle, eller i det minste alle som har tilgang til Internett. Dette medfører at digitale ferdigheiter er avgjerande for å kunne ha ein funksjonell kvardag.

Kva er så digitale ferdigheiter? Eller digital kompetanse? Kva er digital literacy? Forståinga av og innhaldet i dette er i stadig endring, slik teknologiane og samfunnet også endrar seg. I læreplanverket har formuleringa blitt endra frå «å kunne bruke digitale verktøy» til «digitale ferdigheiter», nettopp for å synleggjere at det handlar om noko meir enn å meistre ulike verktøy. Verktøytenkinga har blitt erstatta av fokus på ferdigheiter og kompetanse, omgrep som i større grad har innslag av kritisk vurdering og refleksjon. I seinare tid blir omgrepet «literacy» brukt i stadig større grad. Literacy er eit omgrep som ikkje har fått nokon dekkande omsetjing til norsk. Literacy handlar om lesing og leseforståing. Samtidig er det fokus på lesaren sin tekstkompetanse og samhandling med teksten. Tekstkompetanse blir definert som «kyndighet i å lese, skrive, forstå, tolke komponere, strukturere og formidle alle former for tekster».

Digitale medium har ført til ei endring av kva vi oppfattar som ein «tekst». Uttrykksformer som bilde, lyd, film og verbaltekst flyt også meir saman takka vere data- og mobilteknologien. Denne utviskinga av grenser mellom uttrykksformene vert kalla mediekonvergens. På same tid som skilja mellom dei ulike media vert utviska, vert det også mindre skilje mellom det å vere konsument og det å vere produsent av slike medieuttrykk.

Denne forståinga av tekst og tekstkompetanse – i lag med kunnskap om medie- og rollekonvergens – legg grunnlaget for å forstå omgrepet «digital literacy». Digital literacy har ein teknisk dimensjon der ein må kunne bruke digitale tenester som reiskap for eit avgrensa formål og ein meiningsdimensjon som også omfattar evne til å vurdere informasjonen kritisk og evne til å gjere seg nytte av ressursane i eiga læring og utvikling.

Synet på læring og organisering av læring utviklar seg ikkje i same tempo som teknologien. Korleis skal skulen legge til rette for læring i det digitale nettsamfunnet?  Korleis påverkar den nye teknologien måten vi lærer på? Samhandling er ein av nøklane til å lykkast med å organisere læring i det digitale nettsamfunnet og samskriving ein god måte å legge til rette for å utnytte teknologien til samhandling i læringa.

Kva er samskriving?

Samskriving er at fleire skaper ein felles tekst. Denne tekstskapinga kan skje samtidig (synkront) eller ikkje-samtidig (asynkront). Deltakarane skal produsere ein felles tekst, ikkje berre stille saman individuelle bidrag. Samskriving gir samarbeid mellom elevar som «likemenn», slik «peer learning» har vist seg å ha god effekt på læring.

Internett har blitt ein plattform for kommunikasjon, samhandling og publisering. Ser ein på typiske literacy events eller teksthendingar utanfor skulen er desse i stor grad prega av samhandling og dialog. Teknologien gjer nye mediepraksisar mogleg, slik den alltid har gjort.

Elevane har med seg literacy-praksisen frå fritidskulturen inn i skulen, og denne praksisen har i stor grad underhaldning og sosial samhandling som mål. Samskriving er etter mitt syn ei slik kopling mellom literacypraksisen i fritidskulturen og læring gjennom IKT.

Henta frå eksamensoppgåva mi om samskriving, skriven i samband med studiet "Lese for å lære - leseopplæring på ungdomstrinnet", våren 2014. Du kan finne heile oppgåva her.

Student igjen! - Smart Læring MOOC

Så er ein student igjen... Denne hausten tek eg eit nettstudium kalla "Smart læring" på NTNU. Studiet er organisert som ein MOOC, det vil seie at studiet er heilt nettbasert og all undervisning og alle oppgåver blir formidla gjennom ein læringsplattform. Det er over 1000 studentar på dette studiet og her er mange å lære mykje av når det gjeld god bruk av IKT i læring.

Studiet handlar i grove trekk om korleis ein kan bruke digitale tenester generelt og sosiale medium spesielt i læring. Skulane har brukt IKT i større eller mindre grad i ei årekke, men måten ein legg opp læringa på er etter mitt syn ikkje så godt tilpassa teknologien. Målet mitt med studiet er å få fleire gode døme på korleis god bruk av sosiale medier kan gi auka læring, først og fremst i skulen, men også for min eigen del.

Studiet har ulike arbeidskrav eg må gjennomføre og derfor vart det på tide å blåse støv av den gamle bloggen...

Endeleg innlevering – refleksjonsnotat

I dette refleksjonsnotatet vil eg gjere greie for korleis eg har arbeida med oppgåvene frå dei vart vurderte av faglærarane på studiet til innlevering av dei endelege produkta. Eg vil også ta med korleis eg har handtert tilbakemeldingane faglæraren har gitt på dei ulike arbeida mine. Dette notatet er i tillegg til det som har blitt levert inn til kvart arbeidskrav.

Innlevering 1 – Læringsobjekt/video
Både i tilbakemeldinga frå medstudent og frå faglærar vart det nemnt at det kunne vere lurt å legge til meir tekst i læringsobjektet. Dette synest eg var eit godt poeng og derfor har eg valt å legge til fleire mellomtitlar for å fokusere på viktige personar, hendingar og omgrep.

Den innspelte teksten er noko ”distansert” frå bileta og eg vart oppfordra til å spele meir på det ein ser i bileta. Eg gjorde eit forsøk på å skrive om manuset slik at det vart sterkare samspel mellom tekst og bilete, men eg opplevde at endringane gjorde filmen meir hektisk. For å få inn meir samspel måtte eg fjerne noko av innhaldet og det ønska eg ikkje. Skal filmen fungere som eit heilskapleg objekt om den franske revolusjonen bør den etter mitt syn minst femne om det den gjer i den opphavlege versjonen. Derfor har eg valt å behalde den innspelte teksten slik den var.

Innlevering 2 – Fronterprøve og Hot Potatoes-oppgåver
a) Fronterprøve
Denne innleveringa er uendra.

b) Hot Potatoes-oppgåver
Tilbakemeldingane på denne innleveringane ga ikkje så mykje tips om kva som kunne forbetrast i dei ulike oppgåvene. Eg fekk melding om at faglærar ikkje klarte å opne nokre av oppgåvene eg hadde levert. Eg har brukt ein del tid på å rette opp det tekniske, men kan ikkje seie at eg prosessen har vore så vellukka. Har hatt store problem med oppgåver som ikkje har vore pakka i zip-fil og dessutan med visninga av kommentarar og tekstar i oppgåvene.

Etter ein del dialog med faglærar på denne oppgåva sende eg filene til dei oppgåvene det hadde vore problem med på e-post i staden for å levere dei i Fronter. Eg la også frå meg feilen med visning av tekst utan å ha oppnådd noko forbetring.

Eg ser heilt klart nytteverdien av Hot Potaoes som eit verktøy for å lage ulike – og veldig spennande – læringsobjekt. På same tid har arbeidet med denne oppgåva gitt meg negative erfaringar med sjølve programmet og gitt meg ei oppleving av eit program som er nokså vanskeleg å få kontroll på.

Innlevering 3 – Artikkel i GeoAtlas
Artikkelen om jugendbyen Ålesund vart lang. Eit av krava i oppgåva var at eg skulle lage ei skisse til korleis artikkelen skulle brukast og då følte eg at den måtte femne godt om emnet og ha mange eksempel. Faglærar kjem i si tilbakemelding med forslag til korleis ein kan organisere innhaldet i artikkelen for å korte ned hovudartikkelen. Eg prøvde å ta vekk tekst og bilete om dei to husa frå sjølve artikkelen og heller lage pdf-vedlegg med dette stoffet. Mi vurdering var då at noko av heilskapen i artikkelen vart vekk og at samanhengen mellom innhaldet og det undervisningsopplegget som eg har skissert vart svekka. Dessutan synest eg at mediefilene vert presentert på ein betre måte i sjølve GeoAtlas-artikkelen enn i eit pdf-fil. Derfor har eg valt å ikkje endre på organiseringa av innhaldet i artikkelen.

Som eg skriv i det første refleksjonsnotatet er eg ikkje heilt fornøgd med lengda og tempoet på filmane. Eg har framleis ikkje funne nokon måte å kunne lage filmane slike eg vil og samstundes kunne laste dei opp i GeoAtlas. Faglærar stiller også spørsmål om ikkje videoane burde ha hatt lyd. Det er bevisst frå mi side at det ikkje er forklaringar på filmane. Eg har tenkt at eleven skal gå på jakt etter kjenneteikn og detaljar og hente inspirasjon til sitt eige arbeid. Etter arbeid med artikkelen bør dei kjenne til minst tre element dei skal sjå etter – blomster/plantar, groteskar og piskesnertar. Etter mitt syn bør denne prosessen vere så lite styrt som mogleg for at eleven sjølv skal kunne identifisere kjenneteikna i bileta.

Ingressen er formatert med feit skrifttype.

Innlevering 4 – Wikitekst og blogg
a) Wikitekst
Endra ei formulering etter innspel frå faglærar.

b) Blogg og lisensiering
Denne innleveringa er uendra.

Innlevering 4 – wikitekst

Eg likte godt å arbeide med wikiverktøyet og det var stort sett greitt å formatere teksten slik eg ville. Når det gjeld innhald var det utfordrande å finne eit bilete til emnet metadata. Sjølv synest eg løysinga med å lage ei ordsky frå ITU sin tekst om dette var det som best støttar opp under innhaldet i wiki-teksten. Det var litt vanskeleg å få lenkene under bildet slik eg ville, men det også gjekk greitt til slutt. Å bruke diskusjonssida til å gi tilbakemeldingar til kvarandre tekstar var ein veldig fin ting.

Eg tok med meg innspelet om at lenka under biletet ikkje hadde fungert og retta på dette.

Skulen eg jobbar på har eigen wiki. Eg har ved eitt høve prøvd wiki som produkt i engelsk fordjuping. Mi erfaring med dette var ikkje udelt positiv. Elevane streva med å formatere tekstane, lenkene gjekk i alle retningar og det vart lite heilskap rundt gruppa sitt produkt. Årsakene til problema kan vere mange. Engelsk fordjuping er eit lite fag og elevane brukte forholdsvis mykje krefter på å formulere seg på engelsk. Av positive erfaringar vil eg nemne at elevane var svært engasjerte i planlegginga med å fordele oppgåver og hadde stor grad av samhandling i skriveprosessen.

Eg vil gjerne arbeide meir med wiki i skulen. For å auke sjansen til å lukkast trur eg det er viktig å fokusere på modelltekstar i oppstarten av arbeidet. Kva er sjangerkjenneteikna til ein wikitekst? Korleis skape ein god heilskap av tekstane som vert produsert? Dessutan trur eg det kan lette arbeidet dersom elevane skriv på norsk. Ein intensiv arbeidsperiode gjer også at elevane brukar mindre tid på å hugse korleis ein gjorde ting og kan i større grad fokusere på tekstproduksjonen.

Etter mitt syn bør wikiverktøyet brukast aktivt i norsk skule. Det er eit verktøy som gir muligheit for å bruke nye metodar til ”gamle oppgåver”. Styrken ligg i at det føregår ekte samarbeid om tekstskapinga. Dessutan er det svært fleksibelt med omsyn til tekstlengde, frå lange fordjupande tekstar i eit emne til kortare definisjonar, ordforklaringar med meir. Slik kan alle delta i arbeidet med wikiverktøyet ut frå sine føresetnadar som tekstskaparar. Det gir gode muligheiter til å arbeide breitt med eit emne og skape ein oversikt, samtidig som ein kan gå i djupna på enkeltemne. Denne kombinasjonen gjer det også til eit verktøy som opnar for tilpassing til elevane sine føresetnader. Eg vil også påstå at wikien er det sosiale mediet som ligg nærast dei tradisjonelle tekstformene som skulen brukar. Dette gjer det mindre skummelt for lærarane å ta verktøyet i bruk og gjer det også enklare å vurdere arbeida når dei er avslutta.

Innlevering 4 - Creative Commons

Creative Commons er ein organisasjon som vart starta i 2001. Organisasjonen har som mål å legge til rette for deling og samarbeid på nettet, samtidig som dei vil ta vare på opphavsretten. Som namnet til organisasjonen viser vil dei arbeide for eit kreativt fellesskap eller ein kreativ allmenning.

Creative Commons har skapt ein lisens som er eit meir nyansert alternativ til å merke eit produkt med Copyright © . Når noko er merka med Copyright © vil det seie at den som har skapt produktet har alle rettar. Det er ikkje i tråd med tanken om deling av ressursar og draumen om "den digitale allmenningen".

Creative Commons - lisensar

Alle lisensane til CC krev at den som brukar materiale frå ein lisensiert ressurs viser til namnet på den som har skapt materialet. I tillegg kan skaparen regulere om materialet kan omarbeidast, brukast i kommersiell verksemd eller delast vidare på same vilkår. Til saman kan desse kombinerast i seks ulike lisenstypar som vernar produkt i ulike grad.

Det er lett å gi ressursar du har laga ein CC-lisens. Gå inn på Creative Commons si nettside og gjennomfør lisensveljaren. Slik kan du merke bloggar, bilete og andre læringsressursar.

Etter mitt syn er CC-lisensane eit viktig bidrag til "den digitale allmenningen". Den er med på å bygge ein kultur for deling på Internett, samtidig som den sikrar opphavsmannen sine rettar. Samtidig gjer lisensiering det lettare for brukarane av Internett å opptre lovlydig og det bidreg til auka medvit om opphavsrett.

Kjelde: http://creativecommons.org, 01.05.10

Innlevering 3 – Artikkel i GeoAtlas

Eg valde ”Jugendbyen Ålesund” som emne for innleveringa mi i GeoAtlas. Som innbyggjar i denne vakre byen er det eit emne eg lenge har hatt lyst til å lære meir om. Etter mitt syn er GeoAtlas eit glitrande verktøy for ein slik artikkel, spesielt fordi det er lett å legge ut lyd, bilde, video og filvedlegg.

Det var ikkje så mykje eg kunne om dette emnet før eg starta, men gjennom arbeidet med oppgåva har eg lært mykje og ser på byen med nye auge. Eg starta arbeidet med å intervjue ein kollega på skulen som kan mykje om emnet. Vegen vidare gjekk til Jugendstilsenteret der eg fekk svært god hjelp. Etter å ha møtt kuratoren på senteret gjekk eg ein tur i byen med kamera og tok bilete av hus eg har sett på i meir enn 10 år, utan å ha ”sett” dei før.

Arbeidet med å legge stoffet inn GeoAtlas har gått greitt. Det er eit verktøy som er relativt lett å ta i bruk. Eg hadde venta at eg måtte ta val i samband med skrifttype, skriftstorleik osb i og med at dette var så sterkt vektlagt i oppgåveteksten. Slik sett var det ei positiv overrasking at dette var fastsett på førehand.

Kravet om at det skulle vere med video til artikkelen har eg løyst med å lage to bildespel med detaljar frå interiør og ulike vindauge ein finn i Ålesund. Eg laga filmane i Photostory, men fekk problem med å laste opp filene. Eg fann ikkje heilt ut kva som var gale, men etter å ha kutta filmane til 30 sekund fekk eg lasta dei opp. Eg synest sjølv at filmane er litt for korte og har litt for raske rørsler, men det var slik eg fekk dei inn i artikkelen.

Når det gjeld korleis eg ser for meg at artikkelen vert brukt har eg heile tida tenkt at sluttproduktet måtte vere eit vindauge i jugendstil, laga i leire. Eg har lagt vekt på at artikkelen skal ha mykje bilete av ornamentikk som inspirasjon for elevane sitt arbeid.

Arbeidet med denne oppgåva har vore utruleg lærerikt, både når det gjeld verktøyet og sjølve emnet. Eg kjem heilt sikkert til å bruke GeoAtlas meir i framtida, både der eg lagar mine eigne artiklar men kanskje helst der elevane publiserer sine eigne produkt i dette verktøyet.

Innlevering 2 - Fronterprøve og nettoppgåver i HotPotatoes

Oppgåve a - Fronterprøve

Eg har valt første og andre verdskrig som emne for prøva eg har laga i Fronter. Historieforståing krev evne til refleksjon og vurdering. I og med at eitt av krava til oppgåva var at spørsmåla skal dekke alle nivåa i Bloom sin taksonomi fann eg det naturleg å velje eit historisk emne.

Blooms taksonomi
Som lærar har eg jobba mykje med Blooms taksonomi, både i samband med planlegging og vurdering. Skulen eg jobbar på har brukt denne inndelinga som utgangspunkt for ein kunnskapspyramide som er "ryggrada" i arbeidet vårt med vurdering og framovermeldingar.

Likevel synest eg denne oppgåva der ein skal nå toppen av Blooms med fleirvalgsspørsmål, har vore svært vanskeleg.

Sjølv meiner eg at eg har fått inn element av analyse, syntese og vurdering i spørsmåla utan at eg er i stand til å plassere det og det spørsmålet på det og det trinnet i Blooms.


Spørsmål 1.1-1.2: Alliansar i Europa
Her har eg brukt avkryssingsboksar som spørsmålstype. Kvart rett svar gir 0,5 poeng og ein må ha alle rett for å få poeng. Spørsmålet ligg lågt i taksonomien.

Spørsmål 1.3: Russiske revolusjonen, årsakar
Til denne oppgåva passa det å bruke spørsmålstypen matrise. Denne oppgåva er etter mitt syn den som ligg på høgaste kognitive nivå. Her må ein analysere dei ulike stikkorda og vurdere skilnaden mellom utløysande og grunnleggande årsaker. Kvart rett svar gir 1 poeng.

Spørsmål 1.4: Fredsoppgjeret i Versailles
Her må eleven også klatre høgt i taksonomien for å vurdere kva som hadde størst verknad på det som skjedde vidare i historia. Det er brukt avkryssingsboksar som spørsmålstype for at eleven skal kunne velje ut dei to viktigaste elementa. Kvart rett svar gir 2 poeng.

Spørsmål 2.1-2.3: Kven skal ut?
Desse tre spørsmåla krev at elevane har god faktakunnskap om andre verdskrig men også evne til å relatere ulike fenomen og sjå likskapar og ulikskapar. Eg har valgt radioknappar som spørsmålstype og kvart rett svar gir 1 poeng.

Spørsmål 2.4-2.6: Fakta eller påstand?
Her må eleven vurdere kor gyldig eit utsagn er. Er dette eit faktum eller er det ein påstand? Eg har valgt spørsmåltypen nedtrekksfelt. Rett svar gir 1 poeng.

Arbeid med oppgåva
Eg har ikkje støtt på store tekniske utfordringar i arbeidet med denne oppgåva. I Del&Bruk si gruppe "Tips og triks i Fronter" fann eg ut korleis eg skulle slette spørsmål eg ikkje ville bruke. Eg har jobba ein del med Fronter tidlegare, men har ikkje nokon erfaring med fleirvalgsprøver. Har vel eigentleg aldri hatt den store sansen for denne typen prøver, fordi eg har opplevd at ein kjem til kort når det gjeld refleksjon osv. Eg innser at det kjem an på den som formulerer oppgåvene, men held framleis ein knapp på dei opne oppgåvene for å få fram eleven sine refleksjonar rundt eit emne.


Oppgåve b - HotPotatoes

Eg har valgt å lage nokre oppgåver til temaet dialektar og nokre til den franske revolusjonen. HotPotatoes har veldig mange morosame funksjonar og kan lage mange ulike typar oppgåver.

Til oppgåvene om dialektar har eg lagt ved ulike lydfiler som lytteeksempel der elevane skal finne ulike dialektkjenneteikn og plassere i rett målområde med dra-og-slepp. Til oppgåvene om den franske revolusjonen har eg gjenbrukt bileta eg brukte og filmen eg laga i forrige arbeidskrav.

Eg har brukt JCloze til å lage innfyllingsoppgåver, JMatch til å lage dra-og-slepp oppgåver og JQuiz til å lage kortsvarsoppgåver med avkryssing eller nedtrekksfelt. Eg lagde også nokre ordpuslespel av setningar med JMix.

Arbeid med oppgåva
Det var mange ting å halde styr på i HotPotatoes, spesielt dette med innstillingar for utkome. Opplevde at eg måtte ta igjen innstillingane på mange av oppgåvene fordi tekstane ikkje var slik eg ville. Fekk også eit problem eg enno ikkje har løyst, nemleg at ein del av tekstane ikkje vises i html-dokumentet. Teksten er berre synleg dersom ein markerer den. Har testa i ulike nettlesarar, men får same feilen. Eg har også kontrollert at ikkje skriftfargen er lik bakgrunnsfargen.

Å sette inn lyd, bilete og video til oppgåvene gjekk også greitt. Eg er spesielt fornøgd med funksjonen lydfilene har til oppgåva. Bilete og video spelar ei mindre rolle for oppgåvene dei er knytta til.

Konklusjon
Dette har vore ei vanskeleg oppgåve, spesielt første delen med Fronterprøva som skulle dekke alle nivåa i Blooms taksonomi. Eg har lært mykje om spørsmålsformulering og er interessert i å jobbe meir med dette emnet.

HotPotatoes gir ein lærar mange muligheitar til å lett kunne lage varierte oppgåver. Synest kanskje ikkje utsjånaden på sluttproduktet er så tiltalande samanlikna med det "proffe" nettstader kan vise til. Men det at oppgåvene er skreddarsydde av den læraren som underviser eit emne for dei elevane som skal lære stoffet kompenserer etter mitt syn for litt haltande design.